کد مطلب:20795 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چرا ميگويند كم بخنديد و بسيار گريه كنيد؟

اسلام براي خنده و گريه، ضابطه و معيار معين كرده است، و چنين نيست كه در اخلاق اسلامي، هر خندهاي بد باشد و يا هر گريهاي خوب باشد، هر چند فراوان باشد; براي مثال، گريه براي از دست رفتن مال دنيا نه تنها پسنديده نيست، بلكه بسيار مذموم است. اين تعبير كه كم بايد بخندند و فراوان گريه كنند، تعبير قرآن مجيد است. با توجه به شأن نزول آيه ميتوانيم به مقصود قرآن پي ببريم، آية مورد نظر، زماني نازل شد كه عدهاي از منافقان، از حضور در جنگ تبوك تخلّف ورزيدند و در خانه نشستند و از مخالفت خود با رسول خدا6 خوشحال بودند: فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلَـَفَ رَسُولِ اللَّهِ وَكَرِهُوَّاْ أَن يُجَـَهِدُواْ بِأَمْوَ َلِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّه;(توبه،81) تخلف جويان ]از جنگ تبوك[ از مخالفت با رسول خدا6 خوشحال شدند و كراهت داشتند كه با اموال و جانهاي خود در راه خدا جهاد كنند. در دو آية بعد اشاره ميكند كه: آنان با تخلّف از جهاد و دل سرد كردن بعضي مجاهدان اسلام، گمان ميكنند به هدفي رسيدهاند; به همين جهت، قهقهه سر ميدهند و بسيار ميخندند، همان گونه كه همة منافقان در هر عصر و زمان چنيناند، ولي قرآن به آنها اخطار ميكند: فَلْيَضْحَكُواْ قَلِيلاً وَلْيَبْكُواْ كَثِيرًا;(توبه،82) بايد كم بخندند و بسيار گريه كنند. گريه براي مجازاتهاي دردناكي كه در انتظار آنهاست و جهنم هولناكي كه براي خود آماده كردهاند; البته اين هشداري است به همة انسانها كه به روز قيامت توجه داشته باشند و كسي كه به قيامت و روز حساب توجه داشته باشد و از سختيهاي آن روز آگاه باشد، به يقين، كمتر ميخنددو از خوف خدا فراوان گريه ميكند; چنان كه پيامبر6 اين چنين بود و ميفرمود: اگر آن چه را من ]از كيفرهاي هولناك قيامت[ ميدانم، شما ميدانستيد، كم ميخنديديد و بسيار گريه ميكرديد. از آيات و روايات هم، نوع خنده و گريه و هم دليل خوبي و يا بدي آن، به خوبي فهميده ميشود.

در شريعت مقدّس از افراط در خنده ]=خندة زياد[ نهي شده است، زيرا سبب سبكي و كم وقاري، و موجب سقوط مهابت و حصول خواري ميگردد; دل را ميميراند و از آخرت انسان را غافل ميكند. عليميفرمايد: زيادي خنده، باعث از بين رفتن ايمان است.( كافي، كليني;، ج 2، ص 665، نشر دارالكتب الاسلامية. )

و در مقابل، گريه از خوف خدا، باعث زنده شدن دل و رشد ايمان است; چنين است كه قرآن آن را از امتيازات انبيأ: شمرده است: أُوْلَغكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ مِن ذُرِّيَّةِ ءَادَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَ مِن ذُرِّيَّةِ إِبْرَ َهِيمَ وَ إِسْرَ ََّءِيلَ وَ مِمَّنْ هَدَيْنَا وَ اجْتَبَيْنَآ إِذَا تُتْلَيَ عَلَيْهِمْ ءَايَـَتُ الرَّحْمَـَنِ خَرُّواْ سُجَّدًا وَ بُكِيًّا ;(مريم،58) آنها پيامبراني بودند كه خداوند مشمول نعمتشان قرار داده بود، از فرزندان آدم، و از كساني كه با نوح ]بر كشتي[ سوار كرديم، و از دودمان ابراهيم و يعقوب، و از كساني كه هدايت كرديم و برگزيديم، آنها كساني بودند كه وقتي آيات خداوند رحمان، بر آنان خوانده ميشد، به خاك ميافتادند، در حالي كه سجده ميكردند و گريان بودند.

در بسياري از موارد، گريه به عنوان عبادت مطرح است و باعث بالا رفتن درجة عبادات ديگر ميشود; مانند آن كه گريه بر مصائب امام حسينو ديگر اولياي الهي، داراي ثواب بسياري است و حتّي ما مأمور شدهايم كه بر مصائب ايشان گريه كنيم; چنان كه در دعاي ندبه ميخوانيم: پس شيعيان آل محمد6 بايد بر پاكان اهلبيت پيامبر و علي ـ كه درود الهي بر آنان و دودمانشان باد ـ اشك از ديدگان ببارند و ناله و زاري و ضجّه و شيون از دل بركشند.( مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي، ص 980، نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامي. )

اين ـ ثواب داشتن و از وظايف بودن ـ علامت عبادت بودنِ چنين گريهاي است; از طرفي اين كه مستحب است انسان در قنوت نماز وتر گريه كند، علامت آن است كه گريه، سبب ارتقاي نماز ميشود; اين در حالي است كه خنده هيچگاه به عنوان يك امر عبادي، مطرح نشده است.( ر.ك: معراج السعادة، ملا احمد نراقي، ص 558ـ560، نشر هجرت. )